Tuyền truyền phòng chống ngộc độc thực phẩm cá nóc
Vào ngày 05/01/2025, trên địa bàn huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận (cũ) xảy ra 01 vụ ngộ độc thực phẩm do ăn cá nóc với 06 người mắc, 01 trường hợp tử vong.
Ngày 16/10/2025, Sở Y tế tỉnh Lâm Đồng tiếp tục ghi nhận thông tin về 01
vụ ngộ độc thực phẩm nghi do độc tố từ cá nóc trên địa bàn xã Phan Rí Cửa với
11 người mắc và 04 người nhập viện, trong đó có 01 ca rất nặng và có nguy cơ
tử vong.
Thực trạng trên cho thấy việc tăng cường công tác thông tin, giáo dục, truyền thông về nguy cơ ngộ độc thực phẩm do cá nóc là hết sức cần thiết nhằm nâng cao nhận thức của người dân, đặc biệt là các hộ dân ven biển, ngư dân, người tiêu dùng và cơ sở kinh doanh thực phẩm thủy sản, góp phần phòng ngừa, hạn chế các vụ ngộ độc tương tự xảy ra.
Sau đây là một vài kiến thức, cảnh báo về ngộ độc thực phẩm cá nóc:
1. Đặc điểm và phân loại cá nóc
Cá nóc là một trong những loại cá có độc tố mạnh, có thể gây ngộ độc nghiêm trọng, thậm chí tử vong nếu ăn phải. Độc tố trong cá nóc chủ yếu là tetrodotoxin (TTX) – một chất có khả năng gây tê liệt thần kinh và không có thuốc giải đặc hiệu.
Dù nguy hiểm, một số người vẫn bất chấp cảnh báo và sử dụng cá nóc làm thực phẩm, đặc biệt là ở các vùng ven biển. Vì vậy, hiểu rõ về đặc điểm nhận dạng, các loài cá nóc phổ biến tại Việt Nam và cách phòng ngừa ngộ độc là rất quan trọng.
Việt Nam có hơn 70 loài cá nóc, trong đó nhiều loài chứa độc tố. Một số loài cá nóc hay gặp gồm:
Cá nóc chấm cam (Lagocephalus lunaris):
Cá nóc chấm cam (Lagocephalus lunaris), một loài cá nóc phổ biến ở Việt Nam. Loài này có thân bầu dục, lưng xanh xám, bụng trắng và các đốm cam hoặc vàng đặc trưng.
• Hình dáng: Thân bầu dục, đầu to, miệng nhỏ.
• Đặc điểm nhận dạng:
✅ Phần lưng có màu xanh xám, bụng màu trắng bạc.
✅ Hai bên thân có các đốm màu cam hoặc vàng.
✅ Không có vảy, da trơn nhớt.
• Khu vực phân bố: Ven biển miền Trung và Nam Bộ.
Cá nóc chuột (Lagocephalus sceleratus)
Cá nóc chuột (Lagocephalus sceleratus), một loài cá nóc cực độc có ở Việt Nam. Loài này có thân dài, màu xám xanh ở lưng, bụng trắng, má có vệt bạc đặc trưng và răng sắc như răng chuột.
• Hình dáng: Thân dài, hơi tròn.
• Đặc điểm nhận dạng:
✅ Lưng màu xanh xám, bụng trắng bạc.
✅ Miệng có răng rất sắc, giống răng chuột.
✅ Da có thể phồng lên như quả bóng khi bị kích thích.
• Khu vực phân bố: Vịnh Bắc Bộ, Nam Trung Bộ.
Cá nóc gai (Diodon holocanthus)
Cá nóc gai (Diodon holocanthus), một loài cá nóc có thân tròn, phủ đầy gai nhọn. Khi gặp nguy hiểm, nó có thể phồng lên thành một quả cầu gai để tự vệ.
• Hình dáng: Tròn, thân ngắn.
• Đặc điểm nhận dạng:
✅ Có gai nhọn bao phủ toàn thân.
✅ Khi bị đe dọa, có thể phình to lên như quả bóng.
✅ Màu sắc thay đổi từ nâu, vàng đến xám.
• Khu vực phân bố: Ven biển từ Bắc vào Nam, đặc biệt là khu vực Nam Trung Bộ.
2. Nguyên nhân gây ngộ độc cá nóc
Ngộ độc cá nóc xảy ra khi ăn các bộ phận có chứa độc tố, bao gồm:
Gan, trứng, ruột, da, máu – Nơi tập trung lượng tetrodotoxin cao nhất.
Thịt cá cũng có thể nhiễm độc nếu xử lý không đúng cách.
Ngộ độc cá nóc thường xảy ra do:
• Sơ suất khi chế biến: Người dân không biết cách loại bỏ bộ phận chứa độc tố.
• Chủ quan ăn thử cá nóc: Một số người cho rằng cá nóc có thể ăn được nếu chế biến kỹ.
• Nhầm lẫn với các loài cá khác: Một số loài cá nóc trông giống cá thường nên bị đánh bắt và chế biến.
Triệu chứng ngộ độc cá nóc
Sau khi ăn cá nóc, triệu chứng ngộ độc có thể xuất hiện sau 10 phút đến vài giờ, gồm:
Giai đoạn 1: Xuất hiện triệu chứng ban đầu (sau 10 – 45 phút)
- Tê môi, lưỡi, đầu ngón tay, ngón chân.
- Chóng mặt, buồn nôn, nôn mửa.
- Đau bụng, tiêu chảy.
Giai đoạn 2: Ngộ độc nặng (sau 1 – 3 giờ)
- Co giật, nói khó, khó thở.
- Tê liệt cơ hô hấp, mất ý thức.
- Nếu không được cấp cứu kịp thời, có thể tử vong do suy hô hấp, ngừng tim.
3. Xử lý khi bị ngộ độc cá nóc
Nếu nghi ngờ có người bị ngộ độc cá nóc, cần xử lý nhanh theo các bước sau:
a. Gọi cấp cứu 115 ngay lập tức.
b. Gây nôn (nếu bệnh nhân còn tỉnh táo) bằng cách uống nhiều nước ấm pha muối loãng, móc họng để nôn hết thức ăn ra ngoài.
c. Cho bệnh nhân uống than hoạt tính (nếu có) để hấp thụ bớt độc tố.
d. Đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế càng nhanh càng tốt.
Lưu ý: Không tự ý điều trị tại nhà vì tetrodotoxin cực kỳ nguy hiểm và không có thuốc giải đặc hiệu.
4. Cách phòng tránh ngộ độc cá nóc
a. Tuyệt đối không ăn cá nóc, dù là cá tươi hay cá khô.
b. Không mua hoặc tiêu thụ cá có hình dạng giống cá nóc, kể cả ở chợ hải sản.
c. Ngư dân cần nhận diện đúng cá nóc để tránh đánh bắt nhầm.
d. Tuyên truyền về tác hại của cá nóc, đặc biệt ở các vùng ven biển.
e. Luật pháp cấm buôn bán, chế biến cá nóc, do đó cần tuân thủ nghiêm ngặt.
Ngộ độc cá nóc là rất nguy hiểm, có thể gây tử vong nhanh chóng nếu không cấp cứu kịp thời. Để bảo vệ sức khỏe, cách tốt nhất là không ăn cá nóc dưới bất kỳ hình thức nào. Nếu thấy cá có dấu hiệu giống cá nóc, tuyệt đối không chế biến hay tiêu thụ, và thông báo với chính quyền địa phương nếu phát hiện cá nóc được bày bán.
Chúng ta nên nhớ: Chỉ một lượng nhỏ độc tố cá nóc cũng có thể gây tử vong. “Phòng bệnh hơn chữa bệnh” – Đừng mạo hiểm tính mạng vì tò mò hay sở thích ăn uống!”
